Onderzoek naar gele kwikstaarten in de bollenvelden

De gele kwikstaart is één van de bollenvogels die volop broedt tussen de bollen. Op percelen van zes bollenbedrijven in de Bollenstreek onderzoekt het Nederlands Instituut voor Ecologie waar deze vogels broeden, wat ze eten en waar dit voedsel vandaan komt. 

Gele kwikstaarten zijn zangvogels die vroeger veel in weilanden broedden, maar de laatste decennia vooral op akkers. De mannetjes hebben een felgele borst en een blauwgrijze kop met witte oogstreep. De vrouwtjes zijn wat valer gekleurd. Beide hebben een spits snaveltje waarmee ze insecten vangen. Het nest is een klein kommetje in de grond, gemaakt van stro en bekleed met haren. In de bollenvelden kunnen ze dit nestje mooi verstoppen onder de brede tulpenbladeren, maar ook tussen de narcissen en hyacinten. Op de velden heerst relatieve rust tot het moment waarop de bollen gerooid worden in juni. De meest gele kwikstaarten zijn dan al uitgebroed.

Gele kwikstaarten en andere ‘bollenvogels’ broeden in aanzienlijke aantallen in de bollenvelden van de Bollenstreek. Desondanks wordt van bollenvelden vaak gedacht dat er niet veel biodiversiteit in te vinden is, onder andere door het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Hugo Langezaal en Cassandra van Altena van het Nederlandse Instituut voor Ecologie (NIOO) in Wageningen onderzoeken samen met studenten hoe gele kwikstaarten leven in de bollenvelden. Het onderzoek wordt uitgevoerd in het kader van Living Lab B7, een project dat biodiversiteitsverbetering in de Bollenstreek als doel heeft.

Op zes locaties in de Bollenstreek worden in tulpenvelden en narcissen nesten gezocht van gele kwikstaarten. De locatie van het nest en het aantal eieren wordt genoteerd. De conditie van de kuikens wordt bepaald door ze te wegen en onder andere de vleuggellengte op te meten. Wanneer de jongen gevoerd worden, wordt geobserveerd waar de ouders de insecten verzamelen. 

Vermoedelijk zijn de meeste insecten afkomstig uit de vele sloten die de streek rijk is. Daarom zijn er ook insectenvallen geplaatst in de sloten die meten hoeveel insecten uit de sloten komen. De vallen zien eruit als drijvende tentjes die insecten als dansmuggen uit het water opvangen. Ook zijn er plakvallen geplaatst in de velden om te zien welke insecten er in het perceel rondvliegen en of deze inderdaad uit de sloten afkomstig zijn. Om dit helemaal te bevestigen worden ook camerabeelden van het voeren geanalyseerd en uitwerpselen verzameld om middels DNA-technieken het dieet van de vogels te bepalen. Met dit onderzoek wordt een compleet beeld verkregen van het nestsucces, dieet en landgebruik van gele kwikstaarten in de bollenpercelen.

In mei zijn gele kwikstaarten volop aan het broeden. Op dit moment zijn er ruim 30 nesten gevonden door de onderzoekers. De meeste nestjes bevatten 5 tot 6 eieren en evenzoveel jongen. De eieren komen meestal vanaf de tweede helft van mei uit, maar in Hillegom werd op 8 mei al een nest met jongen gevonden. De camera registreerde mooie beelden van het voeren van de jongen. 

Living Lab B7 hoopt de inzichten uit het onderzoek te kunnen vertalen in maatregelen die goed zijn voor zowel bollenvogels als bollentelers. Voor patrijzen heeft de agrarische natuurvereniging Geestgrond al een lijst met maatregelen opgesteld, zoals het aanplanten van heggen en hagen. Deze lijst is hier te vinden.